ATÇALI KEL MEHMET EFE

[Halil Erol]

Osmanlının son yılları… II. Mahmut devri. 1820- 1830 yılları arası. Osmanlı- Rus savaşı ve boşalan hazine . Ordunun sefere gitmesi işin gerekli masraflar halktan toplanıyor. Anadolu’nun yoksul halkı zaten zor geçinirken, eskiden 6 ayda bir toplanan vergiler, her ay toplanmaya başlıyor. Hem de katlanarak. Bu durum halkı bunaltıyor. Vali ve kaymakamların keyfi tutum ve yaşantıları haklı isyan ettiriyordu. Başının kel oluşundan namı Atçalı Kel Mehmet Efe olarak anılır. Kel Mehmet Akçalı fakir bir ailenin oğludur. bileğine güvenen , dürüst ve bilgili bir delikanlıdır. Atça’nın zenginlerinden Şerif Hüseyin Ağa’nın kızı Fatma’ya aşıktır. Annesinin tüm itirazlarına rağmen Şerif Hüseyin Ağadan Fatma’yı istetir. Acak fakir olduğu için kızı Kel Mehmet’e vermezler. Bu sırada halk adaletsiz yönetim ve ağır vergilerden dolayı isyan eder, Atçalı Kel Mehmet de bu isyana katılır. Amacı hem sevdiği kızı almak hem de nam yapmaktır. Çevresine toplanan gençlerle önce Kuyucak’ı basar ve teslim alır. Ardından Nazilli’ye yönelir. Orayı da teslim alır. Güvendiği okumuş, tahsilli gençleri yönetime getirir. Onları teslim aldığı ilçe , köy ve kasabalara yönetici tayin eder. Atçalı Kel Mehmet Efe bu başarılardan sonra kuvvetleriyle birlikte Aydın’ a yürür. Aydın halkının zulümden kaçmak, Atçalı’nın adaletine sığınmak arzusuyla Aydın’ı da kolaylıkla teslim alır. Aydın il ve ilçelerinde artık zulüm bitmiştir. Yönetimi halkla birlikte yapmaktadır. Halka huzur gelmiştir. Halkın isyan ettiği bütün hususlar ortadan kaldırılmıştır. Atçalı Osmanlının tayin ettiği yöneticilerden idareyi teslim almıştır. Topladığı vergilerin bir kısmını İstanbul’a göndermekte bir kısmıyla da halkın hizmetlerini görmektedir. Bunları yaparken Devlet-i Al-i Osmaniye’ ye asi olmadığını vurgulamakta ve haberler göndermektedir. Kendi adına ‘ Vali-i Vilayet , Hademe-i Devlet, Atçalı Kel Mehmet ’ diye bir mühür kazdırır. Aydın da huzuru sağladıktan sonra Atçalı Şerif Hüseyin Ağadan Fatma’yı tekrar istetir. Şerif Hüseyin Ağa bu sefer hayır diyemez, kızı Fatma’yı verir, Aydın’da kırk gün kırk gece düğün yapılır. Atçalı emrindeki 7000 kişilik ordu ile iç ve dış güvenliği sağlıyordu. Osmanlı hükümeti, bu tür isyanların ve bağımsız yöneticilerin bütün ülkeyi saracağından endişelenerek Atçalı Kel Mehmet Efe’yi öldürtmek istedi ama başaramadı. II. Mahmut Halep Valisi İbrahim Paşa’yı Kel Mehmet’i öldürtmekle görevlendirdi. İbrahim Paşa emrindeki kuvvetlerle 10 Haziran 1830 da Aydın’a yürüdü. Tepeköy de Atçalı’nın kuvvetleriyle şiddetli çatışmalar oldu. Bu çarpışmalarda Atçalı Kel Mehmet Efe öldürüldü ve kuvvetleri dağıtıldı. Ancak Aydın halkının yeni gelen idarecilere itaati yıllar aldı. Atçalı Kel Mehmet Efe halkı tarafından çok sevilen bir kahramandı. Haklının yanında olur, zalime aman vermezdi. Fakiri korur, öksüz ve yetimi muhafaza ederdi. İmara önem verirdi. Anlatılır ki ; bir gün Atça dağlarında dolaşırken yalağı olmayan bir çeşme görür. Sorar ‘Neden bu çeşmenin yalağı yok’ diye. Köyün muhtarını çağırtır. Köyün muhtarı ‘ Efem yalak yaptırıyoruz ama gelen geçen kırıyor’ der. Bunun üzerine Atçalı adamlarına hemen ağaçtan oyma bir yalak yaptırır. Ve üzerine şöyle yazdırır ‘ Başını kaşımaya eli ermezdi kelin , Su elin , çeşme elin , yalak Atçalı Kel’in’ Bu yazı yıllarca bu çeşmedeki yalakta durur . Kimse kırmaya cesaret edemez. Atçalı Kel Mehmet Efe'nin halen Denizli-Aydın yolu üzerindeki Atça da , 4 mt yüksekliğinde bir anıt heykeli mevcuttur.

[dutluca-bilecik]

atçalıyı yıllar sonra tekrar bana hatırlattın eryiğit.liseli yıllarımda romanını okumuştum.Efelerin yörüklerin hepsindeki adalet ve fakiri kollama duygusunu en güzel anlatan romanların biri idi.