Levent (Levend)

[Alper Turan Tekeli]

Levent (Levend)





Osmanlı donanmasında hizmet
gören askerî sınıf.
Türkçe, Farsça ve İtalyancada ayrı ayrı
mânâlara gelen kelime aslen İtalyanca olup, levantino “doğulu” anlamına gelir.
Venedik’e göre doğulu asker. Farsça, nefsin arzû ve isteklerine uyan. Türkçede
ise, tekil olarak; “delikanlı, boyluposlu, yiğit, çevik” demektir. Levendât
şeklindeki çoğulunda, kara ve deniz askerleri ifâde edilir.
Deniz ve
kara leventleri olmak üzere iki kısımdır.
Deniz leventleri: On
altıncı asırda Akdeniz’de gemileri ile faaliyette bulunan gözüpek, güçlü
kuvvetli Türk denizcileri. Bunlar 17’şer oturaklı gemileri ile, Rumlalarla
meskûn Livâdiye sâhillerini vurup, bol ganîmet ile dönerlerdi. Leventler,
Osmanlı Devleti hizmetine girmelerinden sonra, bulundukları yerin disiplini ve
nizâmını sağlar, donanma sefere çıktığı zaman, asker olarak sefere katılırlardı.
Bunlar, Levent-i Türkî ve Levent-i Rûmî diye ikiye ayrılır. “Levanda”adını
taşıyan Rum leventleri, adalardan toplanırdı. Bunlar, daha sonra hizmette
hıyânette bulunduklarından tasfiye edildiler. Türk leventleri timarlı olup,
sâhil memleketlerindeki Türklerden alınırlardı. Türk leventleri ile Rum
leventlerinin kıyâfetleri farklı idi. Türk leventleri, berate denilen kırmızı
başlık, kollu beyaz gömlek ve kırmızı renkli, kenarları siyah harçlı bir yelek
ile kırmızı şalvar giyer, bellerine sarı kuşak sararlardı. Rum leventleri de
kenarları sarı harçlı mâvi bir yelek, beyaz şalvar giyer, bellerine kuşak
sararlardı; bellerinde ve başlarında mâvili beyazlı kuşak ve sarık bulunurdu.
Ayrıca Türk ve Rum leventleri bütün bedenlerini örten kenar dikişleri kırmızı
harçla çevrili, başlıklı bir yağmurluk giyerler, bellerinde bıçak
bulundururlardı. Kılıç, mızrak, uzun namlulu tüfek ve tabanca da taşırlardı. Rum
leventleri, daha çok kürekli çektirilerde kullanılırdı.
Leventlerin
komutanına “Şehlevent” denirdi. Kıdemlerine göre “çektiri, firkate, kalyon
levendi” adını taşırlardı. Donanmanın her yıl seferden dönüşünde yoklama
yapılır, sefere katılmayanların kayıtları silinerek maaşları kesilirdi.

Kara leventleri: Osmanlılarda donanma leventlerinden ayrı olarak
vezir ve beylerbeyi maiyetlerinde süvârî görevi yapan sınıf. Bunlara
kapılı-levent de denilirdi. Leventlerin mensub oldukları vezir veya beylerbeyi
azledilince, bunlar bir yere kapılanıncaya kadar, başıboş bir hâlde dolaşdıkları
için bunlara “kapısız levent” denirdi. Kapısız leventlerin zamanla çoğalması ve
Anadolu’da eşkıyâlığa başlamaları üzerine, bu teşkilât bozuldu.

Anadolu’daki isyânlara karıştılar. 1776’da çıkarılan son fermanla
varlıkları kesin olarak ortadan kaldırıldı.
Kara leventleri
unutulduğu hâlde, deniz leventleri muhteşem hâtıraları ile hâlâ yaşamaktadır.
Levent denince akla Osmanlı devri Türk denizcisi gelmektedir. Pekçok dehâ sâhibi
Osmanlı amirâli leventlikten yetişmişlerdir. Leventler, Osmanlı Devletine
unutulmaz deniz zaferleri kazandırmışlardır.